O Zagłᶒbiu
O Zagłębiu
Zagłębie – społeczność niezapomniana
Region w okolicy Katowic, położony w części południowo-zachodniej Polski. Zagłębie Dąbrowskie posiada złoża węgla i bogaty przemysł – stᶏd jego nazwa „Zagłębie”.
W okresie międzywojennym ludność żydowska w Zagłębiu liczyła około 100 000 mieszkańców. Największe gminy znajdowały się w Będzinie i w Sosnowcu. W Będzinie gmina żydowska istniała już w XIV wieku. W połowie XV wieku zbudowano beit midrasz – dom nauki -, a później również synagogᶒ i cmentarz, obsługujące całą okolicę. Na początku XX wieku Żydzi z Będzina stanowili połowę mieszkańców miasta.
W XIX wieku powstały społeczności żydowskie w innych miastach Zagłębia: w Sosnowcu, Modrzejowie, Czeladzi, Sławkowie, Dąbrowie Górniczej, Strzemieszycach i innych.
W Sosnowcu, najmłodszym mieście Zagłębia, pierwszą synagogᶒ zbudowano w końcu wieku XIX. Od tego czasu społeczność rosła i rozwijała się.
Większość Żydów Zagłębia była religijna. Należy wspomnieć między innymi rabina Graubarda i rabina Icchaka Meira Lewina; rabin z Radomska miał swą siedzibę (dwór – Hacer) w Sosnowcu.
Wśród Żydów Zagłębia było wielu intelektualistów, naukowców i pisarzy (Wygodzki, prezes Związku Pisarzy w Polsce), malarzy (Cygler, który ozdobił ściany synagogi w Będzinie), przemysłowców (bracia Szajn, Firstenberg), muzyków (Szpilman) i innych. Żydzi należeli często do władz lokalnych i państwowych. Doktor Weincer był wiceprezydentem Będzina, jak też posłem na Sejm.
Żydzi Zagłębia należeli do różnych organizacji syjonistycznych, działały również związki młodzieżowe. Wielu młodych ludzi emigrowało do Palestyny, brali oni udział w zakładaniu kibuców, takich jak Tirat Cwi, Miszmar ha-Szaron, Tel Icchak i innych.
Działalność społeczności żydowskiej w Zagłębiu była ożywiona i rozległa. Powstawały instytucje religijne (synagogi, szkoły religijne - bejt midrasz), wychowawcze (szkoły podstawowe i średnie), socjalne (sierocińce i szpitale).
Gdy wybuchła druga wojna światowa, Niemcy wkroczyli do Zagłębia i zaczęły się prześladowania ludności żydowskiej: palenie i burzenie synagog, mord i egzekucje, represje gospodarcze i społeczne, wysyłki do obozów. W roku 1942 skoncentrowano wszystkich Żydów w gettach, szczególnie w dwóch gettach głównych: Kamionka w Będzinie i Środula w Sosnowcu. Na początku sierpnia 1942 zlikwidowano wszystkie getta Zagłębia, większość Żydów została wysłana do Auschwitz.
Po wojnie wielu Żydów pozostałych przy życiu wyjechało do Izraela (Palestyny). Inni wyemigrowali do Stanów Zjednoczonych, Kanady, Australii, niewielu pozostało w Europie.
W okresie międzywojennym ludność żydowska w Zagłębiu liczyła około 100 000 mieszkańców. Największe gminy znajdowały się w Będzinie i w Sosnowcu. W Będzinie gmina żydowska istniała już w XIV wieku. W połowie XV wieku zbudowano beit midrasz – dom nauki -, a później również synagogᶒ i cmentarz, obsługujące całą okolicę. Na początku XX wieku Żydzi z Będzina stanowili połowę mieszkańców miasta.
W XIX wieku powstały społeczności żydowskie w innych miastach Zagłębia: w Sosnowcu, Modrzejowie, Czeladzi, Sławkowie, Dąbrowie Górniczej, Strzemieszycach i innych.
W Sosnowcu, najmłodszym mieście Zagłębia, pierwszą synagogᶒ zbudowano w końcu wieku XIX. Od tego czasu społeczność rosła i rozwijała się.
Większość Żydów Zagłębia była religijna. Należy wspomnieć między innymi rabina Graubarda i rabina Icchaka Meira Lewina; rabin z Radomska miał swą siedzibę (dwór – Hacer) w Sosnowcu.
Wśród Żydów Zagłębia było wielu intelektualistów, naukowców i pisarzy (Wygodzki, prezes Związku Pisarzy w Polsce), malarzy (Cygler, który ozdobił ściany synagogi w Będzinie), przemysłowców (bracia Szajn, Firstenberg), muzyków (Szpilman) i innych. Żydzi należeli często do władz lokalnych i państwowych. Doktor Weincer był wiceprezydentem Będzina, jak też posłem na Sejm.
Żydzi Zagłębia należeli do różnych organizacji syjonistycznych, działały również związki młodzieżowe. Wielu młodych ludzi emigrowało do Palestyny, brali oni udział w zakładaniu kibuców, takich jak Tirat Cwi, Miszmar ha-Szaron, Tel Icchak i innych.
Działalność społeczności żydowskiej w Zagłębiu była ożywiona i rozległa. Powstawały instytucje religijne (synagogi, szkoły religijne - bejt midrasz), wychowawcze (szkoły podstawowe i średnie), socjalne (sierocińce i szpitale).
Gdy wybuchła druga wojna światowa, Niemcy wkroczyli do Zagłębia i zaczęły się prześladowania ludności żydowskiej: palenie i burzenie synagog, mord i egzekucje, represje gospodarcze i społeczne, wysyłki do obozów. W roku 1942 skoncentrowano wszystkich Żydów w gettach, szczególnie w dwóch gettach głównych: Kamionka w Będzinie i Środula w Sosnowcu. Na początku sierpnia 1942 zlikwidowano wszystkie getta Zagłębia, większość Żydów została wysłana do Auschwitz.
Po wojnie wielu Żydów pozostałych przy życiu wyjechało do Izraela (Palestyny). Inni wyemigrowali do Stanów Zjednoczonych, Kanady, Australii, niewielu pozostało w Europie.
